Verlies en rouw
Als je mij volgt op social media (Facebook en Instagram) weet je waarschijnlijk dat de laatste weken voor ons gezin intensief en verdrietig waren. Toch vertel ik het hier nogmaals, omdat jij misschien alleen de blog leest.
Op dinsdag 6 april overleed mijn schoonmoeder, na een kortstondig ziekbed. Ze werd 79 jaar. Sinds een aantal maanden woonde ze in hetzelfde verpleeghuis als mijn moeder vanwege dementie. Haar overlijden kwam als een schok. Nadat ze door een val haar bekken brak, kwam ze op bed terecht en ging ze hard achteruit. Na een zorgelijke week is ze overleden. De impact daarvan op ons gezin was en is groot, omdat onze kinderen tot het laatst goed contact met oma hadden.
Vorige week vrijdag, een dag voor de uitvaart, werd ik gebeld vanuit Nieuw Rijsenburgh dat het ook met mijn eigen moeder niet goed ging. De laatste weken ging het al steeds minder met haar gezondheid, maar nu leek het einde echt te naderen. Opnieuw een schok. Samen met mijn broer ging ik het aan mijn vader vertellen en niet veel later stonden we bij het bed van mijn moeder. Ze reageerde niet meer op onze stemmen en was diep in slaap. Moeilijk om te zien. Die avond, na de condoleance voor mijn schoonmoeder, gingen we er opnieuw heen. De situatie was wel iets verslechterd, maar nog niet zo erg dat we bij haar moesten blijven. We wonen in hetzelfde dorp en kunnen er binnen tien minuten zijn, als het moet.
Gelukkig hadden de meiden thuis alles geregeld. Toen we thuiskwamen, was het huis opgeruimd, hadden de logees een slaapplaats en stond de tafel voor het ontbijt gedekt. Superlief!
We gingen een onrustige nacht in, met voor de zekerheid twee telefoons op het nachtkastje. Rond zes uur belde mijn broer dat hij naar mijn moeder ging. We spraken af om contact te hebben op het moment dat hij er was. Een half uurtje later belde hij dat mijn moeders ademhaling wel was veranderd, maar nog steeds regelmatig was. De verzorgende was zojuist haar ochtendrondje gaan doen en verwachtte niet dat er de komende uren iets zou gebeuren. Omdat we zelf om negen uur in de kerk moesten zijn, besloot ik thuis te blijven en te zorgen dat iedereen klaar was voor de begrafenis.
Niet veel later ging opnieuw de telefoon en vertelde mijn broer ontdaan dat mijn moeder even daarvoor heel kalm was overleden. Zomaar van het ene op het andere moment, zonder duidelijke aanwijzing vooraf. Het voelde onwerkelijk en leeg.
We spraken af dat de belangrijkste dingen vanmorgen in gang gezet zouden worden en dat we al het andere die middag konden bespreken, na de uitvaart van BJ's moeder. Met een zwaar en dubbel gevoel gingen we naar de kerk. Gelukkig konden we ons op dat moment toch helemaal richten op de afscheidsdienst, al bleef het nieuwe verdriet daarbij op de achtergrond aanwezig. BJ bespeelde het orgel, en ik heb samen met een nichtje de psalmen en liederen gezongen. De kleinkinderen begeleidden de kist. Het was een mooie dienst die helemaal paste bij wie mijn schoonmoeder was. De begrafenis was droevig en indrukwekkend.
Direct na de nazit met koffie met een broodje gingen BJ en ik door naar mijn vader, waar ook mijn broers waren. Het was goed om ons verdriet te delen en te praten over wat er was gebeurd. Later stonden we opnieuw aan het bed van mijn moeder, die nu nog in het verpleeghuis was en aan het eind van de middag overgebracht zou worden naar het rouwcentrum. Vreemd om haar zo verstild te zien liggen. En tegelijk ook mooi, omdat we weer verder konden kijken dan de dementie en dat ze nu weer veel meer leek op de vrouw die ze daarvoor was. Aansluitend bespraken we de uitvaart met de begrafenisondernemer. Eenmaal thuis zaten we er allemaal behoorlijk doorheen. De meiden gingen met hun vriend mee, wij aten we met de jongens een thuisbezorgd maaltijd. BJ en ik gingen om half tien gelijk met de jongens naar bed en werden de volgende morgen om acht uur pas wakker. Dat hadden we blijkbaar even nodig.
De afgelopen week was opnieuw hectisch en onrealistisch. Maandagmorgen bereidden we in mijn familie de rouwdienst voor, maandagmiddag ruimden BJ en zijn zus de kamer van zijn moeder leeg. Ik ging elke dag even langs bij mijn vader en we bezochten ook een aantal keren het rouwcentrum. Donderdagochtend is mijn moeder vanuit het rouwcentrum begraven. Het was een mooie dienst, geleid door dezelfde voorganger als bij de afscheidsdienst van BJ's moeder. Lotte en ik zongen een aantal psalmen, en ook nu droegen de kleinkinderen de kist. Toen de kist in het graf daalde, kwam ook het besef dat het echt waar was: we zijn allebei onze moeder verloren, vier dagen na elkaar. Onvoorstelbaar.
Donderdagmiddag hebben mijn moeders kamer leeggeruimd, dat moest binnen een week gebeuren. Het was goed en mooi om dat samen met mijn twee broers te doen. Wel raar en moeilijk om dat lege bed te zien, daar voor het laatst weg te gaan en afscheid te nemen van alle verzorgenden, die zes jaar lang voor mijn moeder hebben gezorgd. Opnieuw dat gevoel dat het definitief is.
Aan het eind van de middag zijn we met de jongens naar ons huisje in Limburg gegaan. Even weg. Even tot onszelf komen. BJ had al heel veel ingepakt, zodat ik alleen de laatste dingen in een krat hoefde te mikken. Die eerste nacht heb ik nauwelijks geslapen en bleven alle beelden maar voor mijn ogen draaien. Het valt niet mee om de afgelopen weken op een rijtje te krijgen. We hebben alles dubbel meegemaakt en dat is ook weleens verwarrend.
Gelukkig kwam er gisteren meer rust, al slaat nu ook de vermoeidheid toe. Ik merk dat er nog weinig in mijn hoofd past en dat ik me moeilijk op iets kan concentreren. Zomaar in het zonnetje zitten met een kop koffie is eigenlijk al genoeg. Vanmiddag hebben we heerlijk in het bos gewandeld. Prachtig om te zien hoe de bomen weer uitbotten en hoe sommige struiken uitbundig in bloei staan. Soms komt het verdriet opeens naar boven, op andere momenten hebben we juist weer lol met elkaar om een droge opmerking van Daniƫl. Vannacht hebben we allemaal als een blok geslapen. Het hoort er allemaal bij en het mag er allemaal zijn.
Ik zie er eerlijk gezegd een beetje tegenop om morgenavond weer naar huis te gaan, met alles wat daarbij komt kijken. 'De orde van de dag' is opeens een heel relatief begrip geworden. Ik heb de komende week nog zoveel mogelijk vrij gehouden. Gewoon lekker soppen in huis, bij mijn vader langs en verder niet teveel moeilijk denkwerk of sociale verplichtingen. Die tijd heb ik nodig, merk ik, dus die neem ik dan ook.
We hebben ons deze weken gedragen gevoeld door gebed en weten ons getroost, omdat onze beide moeders nu bij Jezus zijn. Toch is er de rouw en moeten we nog heel veel dingen verwerken, persoonlijk, maar ook als gezin. Ook daarin weten we ons afhankelijk van Hem, die de opstanding en het leven is.
